افزایش کارایی مطالعه و تمرکز فکر

مقدمه

ممکن است شما یک دانش آموز،دانشجو، کارمند، عکاس و یا یک معلم باشید .ممکن است تحصیلات دانشگاهی نداشته باشید اما مثلا به مطالعه رمان علاقه داشته باشید اما از نداشتن تمرکز در حین مطالعه و تکنیکهاي آموزش و فهم بهتر، رنج می کشید.تحقیقات بسیاري نشان داده که عدم موفقیت بسیاري از دانش آموزان و دانشجویان، نه کمبود هوش، که ضعف در تقویت حافظه و حواس و عدم تمرکز در مطالعه است. اگر این دسته از دانش آموزان و دانشجویان به این باور برسند که تمرکز حواس در حین مطالعه، کلید اصلی درك و فهم درست محتواي درسیاست، شاید وضعیت آموزشی بسیار بهتري داشته باشند !بدون داشتن تمرکز کافی در حین مطالعه، ممکن است درك محتوایی که زمان خیلی کمی را لازم دارد، از شما   ساعتها زمان بگیرد و در نهایت نتیجه اي هم از مطالعه حاصل نشود.
بدین منظور فراگرفتن روشهایی که کمک میکند تمرکز و تکنیکهاي مطالعه درست افزایش پیدا کند، بسیار ضروري به نظر میرسد.میتوانیم تصور کنیم در عصري که »انفجار اطلاعات «خوانده میشود، براي افزایش آگاهی و دانش خود، و در عین حال عقب نماندن از قافله هزاره سوم، نیاز به مطالعه هر چه بیشتر در زمینه تخصصی خودتان و یا دیگر علاقه یتان دارید.
این مقاله، تکنیکهاي تمرکز را با تکیه بر شیوه هاي تمرکز در مطالعه به شما آموزش میدهد اما این به معناي آن نیست که تمرکز فکر در کارهاي دیگر ضرورت ندارد .با خواندن این مقاله نه تنها روشهایی را براي مطالعه صحیح و عمیق می آموزید، بلکه یاد میگیرید که براي انجام هر کاري، با نهایت تمرکز و دقت آن کار را به سرانجام برسانید.اثرات تمرکز تحقیقات بسیاري نشان داده که کسانی که در کارهایشان تمرکز میکنند، نه تنها بازدهی آن کار به طور فزایندهاي بالا میرود، که قابلیت این را دارند تا به واسطه تمرکز، نقاط ضعف خود را به نقاط قوت تبدیل کنند.تمرکز فکر با قدرت یادگیري در ارتباط است .به این معنی که هر قدر تمرکز بالا باشد، درك، دقیقتر و عمیقتر و یادگیري سریعتر انجام میگیرد .به طور کلی میتوان گفت که تمرکز اعتماد به نفس را بالا میبرد و روي هر چیزي تمرکز کنید در همان زمینه رشد میکنید.اساس زندگی توجه است .توجه شما به هر چیز جلب شود قلبتان نیز به همان سو میرود .جهت دادن توجه به فعالیتهاي پرارزشتر و کم توجهی به فعالیتهاي کم ارزش میتواند براي رسیدن به هدفتان شما را یاري کند .بر فعالیتهاي بی ارزش تمرکز نکنید.

مهمترین اثرات تمرکز فکر عبارتند از:

–تصمیم گیري سریع:فردي که داراي قدرت تمرکز در افکارش را دارد، میتواند به سرعت عمل فوق العادهاي دست بزند و در مقابل حوادث در زمانی کم، عکس العمل خوب و کاربردي از خود نشان دهد.
–تقویت قدرت یادگیري:فردي که داراي تمرکز قوي باشد مطالب را سریع و منظم به خاطر می سپارد و در موقع نیاز آن را  به کار میگیرد .حافظه خوب به فرد توانایی این را میدهد که مطالب را سریع به خاطر بسپارد و در موقع لزوم از آن به راحتی استفاده کند.
–هدفمند بودن:زیر بناي انجام هر کاري، داشتن هدف در آن کار است .تمرکز فکر باعث میشود فرد خود را از این که سر دو راهی گیر کند نجات دهد و داراي مقصدي مشخص باشد، یعنی افکار هدفمند میشود.

تکنیک هاي تمرکز در مطالعه

-تقویت قدرت استدلال:فردي که کاملا تصمیم خود را می گیرد، کمتر افسوس می خورد و احساس پشیمانی میکند و تصمیماتی که میگیرد منطقی تر و با دلیل میتواند باشد.
–تسلط بر احساسها و هیجانها:افرادي که تمرکز قوي دارند، میتوانند تسلط کاملی بر روي احساسات و هیجانهایشان داشته باشند .فرد خود را نمی بازد، عصبانی نمیشود و در هر حال از آرامش برخوردار است.
–کسب آرامش:افراد متمرکز، از آرامش روحی و روانی برخوردار هستند .این افراد، به جاي اینکه از حوادثی که در اطراف اتفاق میافتد ناراحت و نگران شوند، در کمال آرامش و نظم آن مشکلات را پشت سر میگذارند.
-صرفه جویی در وقت و انرژي:افرادي که تمرکز فکر قوي دارند هیچوقت انرژي و زمانشان را صرف فکرهاي بیهوده و مغشوش نمیکنند؛ هر فکري که در ذهن دارند واضح و مشخص است و تک تک آنها به نتیجه میرسد و این براي این افراد ارزشمند است.
–درك احساسات و اعمال دیگران:افرادي که داراي تمرکز هستند، به اعمال و رفتارهاي دیگران شناخت کافی دارند .
فردي که توانایی تمرکز فکري ندارد، انتخابهایش را هم ناآگاهانه انجام میدهد، در عوض افرادي که داراي تمرکز فکر هستند، رفتار دیگران کمتر میتواند باعث خشم و عصبانیت آنها شود.
–آسان شدن کارها:ظرفیت و فعالیتهاي مغز با حواس پرتی کاهش مییابد .اگر میخواهید کار خود را با زحمت کم و در کوتاهترین زمان به نتیجهاي مطلوب برسانید باید حواستان را روي آن متمرکز کنید .تمرکز، قدرتی تازهاي به شما میدهد که براي انجام کارهایتان علاقه داشته باشید.

تمرکز و انواع آن

پیش از آنکه به تکنیکهاي تمرکز در مطالعه بپردازیم،نخست باید با انواع تمرکز آشنا شویم .در زیر بخش بنديهایی از تمرکز بر کارهاي گوناگون آورده شده است .اگر چه این دوره با تکیه بر تمرکز بر مطالعه نوشته شده، اما تمرکز به شیوههاي مختلفی بخش بندي میشود که دانستن آن براي پیش از تلاش ارادي براي تمرکز ضروري به نظر میرسد:

تمرکزساده و تمرکز دشوار

میتوان تمرکز را به دو بخش اصلی ساده و دشوار تقسیم کرد .بارزترین مثال آن که براي همه ما اتفاق افتاده، تفاوت بین خواندن یک کتاب شیمی و یک کتاب پلیسی است .مطالعه یک کتاب شیمی، از آنجا که نیاز به فهم کامل و تجزیه و تحلیل دارد، به سرعت مغز را خسته میکند و اجازه تمرکز را میگیرد.به همین دلیل پیشنهاد میشود که خواندن اینگونه کتابها را که تمرکز روي آن دشوار است، به صبح اول وقت یا شب و پیش از خواب موکول کرد .در حالی که خواندن کتاب پلیسی یا داستان کوتاه، همیشه لذتبخش است و با یک تمرکز ساده میتوان به راحتی آن را ساعتها خواند .چون این موضوعات هیچ وقت احتیاج به تجزیه و تحلیل ندارند و انرژي کمتري نیاز دارند.پس تمرکز فکر بر روي موضوعاتی که حالت سرگرمی دارند همیشه آسانتر از موضوعات درسی و جدي هستند.

تمرکز ارادي و تمرکز غیر ارادي

آیا تا به حال موضوعی آن قدر برایتان مهم بوده که حتی با وجود خستگی بسیار و داشتن افکار پریشان، خود را با تلاش بسیار روي آن موضوع متمرکز کنید؟

تکنیک هاي تمرکز فکر در مطالعه

به این نوع تمرکز که تمام نیروي خود را با ارادهاي قوي بر روي چیزي قرار میدهید، تمرکز ارادي گفته میشود .از مطالعه  شب امتحان و تلاش براي تمرکز بر روي محتواي درسی میتوان به عنوان یک نمونه از تمرکز ارادي نام برد.
در حالت برعکس آن نیز تمرکز غیر ارادي قرار دارد .در این حالت شما بیشتر به وسیله اشتیاق و تمایلات درونی خود فکر و ذهنتان را روي مسئله خاص متمرکز میکنید .این نوع تمرکز را میتوان هنگام لحظات هیجانی مانند ترس و خشم به خوبی حس کرد .زمانی که از موضوعی به شدت عصبانی هستید، نمیتوانید به جز آن به چیز دیگري فکر کنید .یا اینکه وقتی که به صورت ناگهانی از صداي بلند میترسید، به طور ناخودآگاه همه فکر خود را به مساله صدا و منبع آن متمرکز میکنید.

تمرکز سریع و تمرکز طولانی

از دیگر بخش بنديهاي تمرکز میتوان به تمرکز سریع و تمرکز طولانی مدت اشاره کرد .تمرکز سریع همانطور که از اسمش پیداست، مدت زمان محدودي است که میتواند ارادي یا غیر ارادي باشد .به عنوان نمونه، تمرکز بر روي یک نقاشی و لذت بردن از آن یک نوع تمرکز سریع است،اما تمرکز بر روي کتابهاي درسی از آنجا که احتیاج به دقت و انرژي بیشتر و زمان  طولانی دارد، یک نوع تمرکز »طولانی «محسوب میشود.بسیاري از افراد، مشکلی با تمرکز فوري ندارند و به راحتی به آن دست پیدا میکنند .ولی تمرکز طولانی معمولا دشوار است و نیازمند تمرینات بیشتري است.

حواس پرتی و روشهاي مقابله با آن

بسیاري از انسانها از نبود تمرکز هنگام مطالعه رنج میبرند .عدم تمرکز یکی از شایعترین مشکلات دانش آموزان و دانشجویان است.مهم ترین دلایل حواس پرتی عبارتند از:

چندکاري

کسانی که به طور همزمان چند کار انجام میدهند، شاید احساس کنند که کارهایشان را سریعتر تمام میکنند، اما تقریبا همیشه انجام چند کار به طور همزمان از انجام یک کاري در یک زمان بیشتر طول میکشد.
هنگامی که چند کار را با هم انجام میدهید، جابجایی میان کارها باعث هدر رفتن وقت میشود .همچنین تمرکزهاي  پی درپی و مجدد بر روي چند کار، موجب خستگی مغزتان شده و مشکل را بیشتر میکند.
فرض کنید که باید به طور همزمان یک مسئله ریاضی را حل کنید و به طور همزمان به موسیقی گوش دهید و با همسرتان  هم صحبت کنید .به طور قطع، مدت زمانی که طول میکشد تا این کارها را به طور همزمان پیش ببرید بیشتر از زمانی خواهد بود که میتوانید به طور جداگانه این کارها را انجام دهید.

خستگی

بررسیهاي بسیاري نشان میدهد که کم خوابی، نه تنها تمرکز،که حافظه کوتاه مدت وبسیاري دیگر از کارکردهاي ذهنی را  مختل میکند .هنگامی از خواب محروم میشوید یا به مقدار کمی می خوابید، میزان تمرکز و توجهتان افت قابل توجهی پیدا میکند.
کار زیاد و عدم استراحت کافی میتواند به شدت در میزان توان شما براي تمرکز تاثیر بگذارد.

تکنیک هاي تمرکز در مطالعه

ملالت و کسالت

انجام کارهاي ملال آور و کسالت بار توانایی شما را براي تمرکز کاهش میدهد و شما را به سادگی در معرض حواس پرتی قرار  میدهد.هنگامی که کاري کسالت بار را که به آن علاقهاي ندارید را انجام میدهید، تقریبا هر چیز دیگري را برايتان جذابتر از انجام آن کار میکند و شما به طور مداوم به کارهایی که به نظرتان جذابتر هستند فکر میکنید.

مزاحمتهاي الکترونیک

ورود کامپیوتر، اینترنت و موبایلها به زندگی انسان موجب سرعت بخشیدن به زندگی و آسان شدن بسیاري از کارهاي روزمره شده است .ولی مشکلاتی هم همراه خود آورده که عدم تمرکزیکی از شایع ترین آنهاست .اگر به طور مداوم به دنبال چک کردن ایمیل باشید یا هر چند دقیقه یک بار فیسبوك و توییتر خود را چک کنید، به سادگی حواستان پرت میشود .اگر در حال انجام کاري هستید که نیاز به تمرکز دارد، هر بار که صدایی از گوشی خود میشنوید، رشته افکارتان به راحتی از هم گسیخته خواهد شد.

عوامل ذهنی حواس پرتی

عوامل ذهنی ایجاد کننده حواس پرتی افکاري هستند که در ذهن شما جریان دارند و میتوانند تاثیري قوي بر روي ذهن و افکار شما داشته باشند .ناکامیها یا شادکامیهایی که در طول روز یا حتی در طول زندگی خود داشته اید میتواند به سادگی ذهن شما را مشغول کند و باعث عدم تمرکز شود .نگرانی و دلواپسی در مورد آینده، مشکلات اطرافیان، ترس و بسیاري از افکار پریشان دیگر میتواند به سادگی عاملی باشد براي کمک به عدم تمرکز شما بر روي موضوعی خاص.
اثرات داروها و مسائل پزشکی بیماري هاي زیادي هستند که بر روي قدرت تمرکز شما تاثیر مستقیم میگذارند .اختلال تمرکز فکر ممکن است به دلیل بیماريهایی مانند اختلال بیش فعالی و کم توجهی (ADHD)، قطع تنفس حین خواب، افسردگی، کم خونی یا بیماري تیروئید باشد.
داروهایی هم که مصرف میکنید ممکن است عارضه جانبی داشته باشند و باعث عدم تمرکز شوند .برخی از داروها مانند داروهایی که براي درمان افسردگی، صرع یا عفونتهاي آنفلوآنزا به کار میروند،عوارض جانبی زیادي دارند که عدم دقت و تمرکز یکی از این عوارض است.
ورود تکنولوژي به زندگی انسان موجب تغییرات زیادي در نحوه تعامل انسان با محیط اطراف شده است .مخصوصا با گسترش اینترنت هر روز حجم زیادي از اطلاعات به مغز وارد میشود که احتیاج به پردازش دارد .به همین دلیل خیلی از افراد براي  عقب نماندن از علم روز مقدار زمان مطالعه خود را افزایش میدهند، اما با این حال به دلیل عدم تمرکز و حواس پرتی در هنگام مطالعه نمیتوانند نتیجه دلخواه خود را بگیرند.
حتما تا به حال برایتان پیش آمده است که مقاله اي را چندبار خوانده اید ولی به خاطر مشغول بودن ذهنتان متوجه مقاله  نشده اید و بدون رسیدن به نتیجه مورد نظرتان فقط باعث کاهش یادگیري وخسته شدن مغزتان شده اید.
در مقاله های بعدی با دلایل ایجاد حواس پرتی آشنا میشویم و سپس به راههاي مقابله با آن میپردازیم.