اصل پاسکال در خصوص فشار
یکی از اصول پایه فیزیک که در دروس دبیرستانی مورد تدریس قرار می گیرد اصل پاسکال است . این اصل بیان میکند که تغییر فشار وارد شده بر یک سیال در محیط بسته بدون کم و کاستی به همه نقاط سیال و دیوارههای محفظه آن منتقل میشود. در این مقاله با قانون پاسکال و کاربردهای آن آشنا میشویم.
اصل پاسکال:
با ذکر یک مثال، بحث را شروع می کنیم.
دو جعبه مانند شکل زیر را در تماس با هم در نظر بگیرید. اگر به جعبه 1 نیرویی وارد شود، این جعبه، نیرویی را به جعبه 2 وارد خواهد کرد.
نیروی وارد بر جعبه 2 در همان جهت نیروی وارد شده بر جعبه 1 است.
حال ببینیم اگر نیرویی را بر یک شاره (سیال، هر ماده ای که بتواند حرکت کرده و شکل ظرف را به خود بگیرد) وارد کنیم، چه اتفاقی می افتد.
در هر دو مورد نشان داده شده در شکل، فشار به هر نقطه درون شاره انتقال پیدا می کند. این دو مورد، مثال هایی از اصل پاسکال هستند.
فشار به صورت نیروی وارد بر واحد سطح تعریف می شود. با یک نیروی معین، می توان فشار زیادی به سطح کوچکی وارد کرد یا برعکس.
تمام قطعه های هیدرولیکی (که با نیروی محرکه آب کار می کنند) بر پایه ی اصل پاسکال برای وارد کردن نیروی زیاد استوارند. پاسکال، این اصل بنیادی را کشف کرد:
فشار وارد شده بر هر سیال محدود تراکم ناپذیر، به هر نقطه ای درون سیال انتقال پیدا می کند.
مثال: بهترین مثال برای فهم اصل پاسکال، پیستون آبی است.
اگر نیروی F1 به پیستونی با مساحت A1 وارد شود، فشار در سیال به نسبت F1/A1 افزایش می یابد. برای تعادل مایع، فشار رو به بالای مایع روی پیستونی به مساحت A2 باید با فشار رو به پایینی متعادل شود. با استفاده از اصل پاسکال داریم:
بر اثر جابجایی سیلندر طرف چپ، حجمی از سیال به مقدار A1×h جا به جا می شود. چون سیال، تراکم ناپذیر است، حجم سیال جا به جا شده در طرف دوم نیز همین مقدار است. اگر جابه جایی پیستون دوم H باشد:
بالابر (جک) هیدرولیکی ماشین:
بالابر هیدرولیکی ماشین، مثالی از زیاد شدن نیرو توسط فشار هیدرولیکی است و بر اساس اصل پاسکال کار می کند. سیال در یک سیلندر کوچک باید بیش تر از فاصله ای که ماشین بالا می رود، حرکت کند.
برای مثال، اگر سیلندر قسمت بالابر پیستون دارای قطر25 cm و قطر سیلندر کوچک 1.25 cm باشد، نسبت مساحت ها 400 خواهد بود؛ بنابراین فشار هیدرولیکی باعث افزایش 400 برابری نیرو می شود. برای بلند کردن ماشین 6000 نیوتنی باید یک نیروی 6000 N/400=15 N روی سیال در سیلندر کوچک برای بلند کردن ماشین وارد شود. بنابراین، برای 10 cm بالا بردن ماشین، مجبورید سیال (در ماشین، روغن) را 400* 10 cm =40 m حرکت دهید. این کار با تلمبه کردن روغن در سیلندر کوچک با یک کمپرسور کوچک امکان پذیر است.
فشار هیدرولیکی:
افزایش نیرو می تواند با به کاربردن فشار طبق اصل پاسکال به دست آید:
P1 = P2
این اصل اجازه بلند کردن بار سنگین با نیروی کوچک را می دهد؛ البته افزایش در مقدار کار انجام شده نیز می تواند وجود داشته باشد. بنابراین در یک مورد ایده آل بدون هیچ اتلاف توسط اصطکاک داریم:
Wورودی = Wخروجی
سؤالات حل شده
۱ – براي اندازه گيري فشار گاز داخل يک محفظه از يک لوله u شکل حاوي جيوه مطابق شکل استفاده مي شود. اگر اختلاف ارتفاع بين سطح مايع در دو لوله 50 سانتيمتر باشد فشار گاز داخل محفظه چند پاسکال است؟ فشار گاز داخل محفظه چند سانتي متر جيوه است؟
( فشار هوا pa 105 و چگالي جيوه 13600kg/m3 و g =10N/kg )
P= p0+ ρgh
P= 105+(13600×10×0/5)
P= 1/68 ×105pa فشار داخل محفظه
P = ρgh
1/68×105= 13600×10× h Þ h = 1/23 m Þ h= 123 cm Hg
2 – اگر به جاي جيوه از آب در فشارسنج استفاده شود، ارتفاع آب در لوله در سطح تراز دريا چقدر مي شود؟
(چگالي جيوه kg/m3 13600 و چگالي آب kg/m3 1000 مي باشد.)
ارتفاع جيوه در سطح دريا 760 ميليمتر است 1000/760 (m
(ρgh) آب=( ρgh)جيوه
ρh= آب ρh جيوه
1000× h آب= 13600×0/76
H آب= 10/33 m
ملاحظه مي کنيد که ارتفاع آب به بيش از 10 متر در سطح تراز دريا مي رسد پس آب مايع خوبي براي فشار سنج نيست.
3 – جسم جامدي به شکل مکعب مستطيل با ابعاد 2و3و5 متر روي سطح زمين قرار دارد. اگر چگالي جسم kg/m3800 باشد.
الف) جرم جسم را محاسبه کنيد.
ب) در چه شرايطي جسم کمترين فشار را بر سطح وارد مي کند؟
اين فشار را محاسبه کنيد.
الف) v=2×3×5 = 30m3
ρ= M/V Þ m = ρv = 800×30=24000kg
ب) جسم هنگامي که بيشترين سطح تماس را با زمين داشته باشد، کمترين فشار را بر سطح وارد مي کند.
A= 5×3=15m2
نيرويي که به سطح وارد مي شود نيروي وزن جسم مي باشد. پس:
P = F/A = mg/A = 24000*10/15 = 1600Pa
19
سوالات کنکور فشار
۱-عمق يک مايع در مخزنی ۵ متر و فشار هوا برابر ۷۵ سانتیمتر جيوه است . فشار کلی که بر کف ظرف وارد می شود چند سانتيمتر جيوه است ؟ ( چگالی مايع و جيوه به ترتيب ۴/۳ و ۶/۱۳ گرم بر سانتيمتر مکعب است ) ( ۷۸ ر )
۱)۱۲۵ ۲)۱۷۵ √ ۳)۲۰۰ ۴)۲۲۵
۲-۳۰۰ سانتيمتر مکعب از مايعی به چگالی ۱۳۰۰kg/m3 را با چند سانتيمتر مکعب از مايعی به چگالی ۱۵۰۰kg/m3 مخلوط کنيم تا چگالی مخلوط
۱۴۰۰kg/m3 شود ؟ (۷۹ ت )
۱)۲۰۰ ۲)۲۵۰ √ ۳)۳۰۰ ۴)۳۵۰
۳-يک حباب هوا وقتی که از ته درياچه به سطح آب می آيد حجمش ۸ برابر می شود . در صورتيکه فشار هوا در سطح آب ۱۰۵ پاسکال و چگالی آب ۱۰۰۰kg/m3 باشد عمق درياچه چند متر است ؟
( دما ثابت است ) ( ۷۹ ت )
√ ۱)۷۰ ۲)۸۰ ۳)۹۰ ۴)۱۰۰
۴-جرم ۲۰ ليتر از مايعی به چگالی ۱۲۰۰kg/m3 چند کيلو گرم است ؟ (۷۹ ت )
۱)۶ ۲)۶۰ ۳)۱۸ √ ۴)۲۴
۵-استوانه ای به سطح قاعده ۰۱/۰ متر مربع در راستای قائم به طور کامل درون مايعی به چگالی ۲/۱ g/cm3 قرار دارد . اگر اختلاف اندازه نيروهای
وارد از طرف مايع بر دو قاعده برابر با ۶۰ نيوتن باشد ، ارتفاع استوانه چند سانتيمتر است ؟ ( ۷۹ ر )
۱)۳۰ ۲)۴۰ √ ۳)۵۰ ۴) ۶۰
۶-حباب هوائی که در عمق ۷۰ متر ايجاد می شود به طرف سطح آب حرکت می کند . اگر دما را ثابت فرض کنيم ، شعاع اين حباب در سطح آب چند برابر می شود ؟ (فشار هوا و چگالی آب درSI برابر ۱۰۵ و ۱۰۳ است )
( ۸۰ ت )
۱) ۲ √ ۲)Γ۲
۳)۴ ۴)۲Γ۲
۷-فشار وارد بر کف درياچه ای ۱۲۵ سانتيمتر جيوه است . اگر فشار هوا در سطح آب ۷۵ سانتيمتر جيوه باشد ، عمق درياچه چند متر است ؟
( چگالی آب و جيوه ۱ و ۶/۱۳ g/cm3 است ) ( ۸۱ ت )
۱)۶۸۰ ۲)۱۷ √ ۳)۶/۸ ۴)۱/۷
۸-اگر عمق آب استخری ۴ متر باشد ، اختلاف فشار بين کف استخر و سطح آب چند پاسکال است ؟ ( ۸۲ ر )
√ ۱)۴۰۰۰۰ ۲)۴۰۰۰۰۰ ۳)۱۴۰۰۰ ۴)۱۴۰۰۰۰
۹-يک قطعه فلز به جرم ۹۰ گرم را درون آب در داخل استوانه ای می اندازيم . قطعه فلز کاملا در آب فرو می رود و سطح آب درون استوانه به اندازه ۲/۱ cm بالا می آيد . اگر سطح مقطع داخلی استوانه ۱۰cm2 باشد ،
چگالی فلز چند g/cm3 است؟ (۸۲ ر )
۱)۵/۵ ۲)۶ √۳)۷/۵ ۴)۸
۱۰-فشارسنجی را به تدريج درون آب پايين می بريم . در ازای هر يک سانتيمتر که پايين می رود ، تقريبا چند پاسکال بر آنچه که نشان می دهد اضافه می شود ؟ ( ۸۳ ر )
۱)۰/۰۱ ۲)۰/۱ ۳)۱۰ √ ۴)۱۰۰
۱۱-کدام عامل مايعها را تقريبا تراکم ناپذير می کند ؟ ( ۸۳ ر )
۱)وجود پيوندهای يونی بين مولکولی
۲)نيروی جاذبه بين مولکول ها در فواصل نزديک
√ ۳)نيروی رانشی بين مولکول ها در فواصل خيلی نزديک
۴)آزاد بودن مولکول های مايع در جابجايی بين مولکولی
۱۲-حجم جسم A دو برابر حجم جسم B و جرم آن ۳ برابر جرم جسم B است . چگالی جسم A چند برابر چگالی جسم B است ؟ ( ۸۳ ر )
۱)۲/۳ √ ۲)۳/۲ ۳)۴/۹ ۴)۹/۴
۱۳-نسبت چگالی مايع A به چگالی مايع B برابر ۵/۴ است. اگر حجم ۸kg از A برابر ۱۰ ليتر باشد . حجم ۵kg از مايع B چند ليتر است؟ (۸۴ ت )
۱)۲/۵ ۲)۳/۶ ۳)۴ √ ۴)۵
۱۴-اختلاف فشار بين دو نقطه از مايعی در حال سکون p∆ است . اگر ظرف محتوی اين مايع با شتاب g/3 در راستای قائم به طرف پايين حرکت کند . اختلاف فشار بين اين دو نقطه کدام خواهد بود ؟ ( ۸۴ ر )
۱)p∆
۲)۳/p∆
√ ۳)۳/p∆ ضرب در ۲
۴)۳/p∆ ضرب در ۴
۱۵- اگر فشار هوا ۱۰۵ پاسکال باشد . فشار در عمق ۲ متری آب يک استخر چند پاسکال است ؟( چگالی آب ρ=۱ گرم بر سانتيمتر مکعب) ( ۸۵ ت )
√ ۱) ۲/۱×۱۰۵
۲) ۲/۱×۱۰۶
۳)۳×۱۰۶
۴) ۳×۱۰۵
۱۶- يک تيغ از پهنا می تواند روی سطح آب شناور شود زيرا … ( ۸۵ ر )
۱) حجم تيغ بسيار کم است .
۲) چگالی تيغ کمتر از چگالی آب است .
۳) جرم تيغ بسيار کم است .
√ ۴) در سطح آب کشش سطحی وجود دارد .
مثال: تعيين كنيد فشار cmHg اولاً معادل چند پاسكال است و ثانياً معادل با فشار چه ستوني از آب است؟ پاسخ: |
هر جو يا اتمسفر فشاري است تقريبا معادل فشار ستوني از آب به ارتفاع 10 متر. |
مثال: در محلي كه فشار هوا برابر 75cmHg است، ظرفي به عمق 30cm از مايعي به چگالي پاسخ: |
مثال: ارتفاع سطح آب درون مخزن در شكل نسبت به شير آب بايد چقدر باشد، تا فشار ناشي از آب در سر شير 50 كيلو پاسكال باشد؟ پاسخ: با توجه به رابطه |
نكته: با توجه به رابطه | ||
| ||
دو نقطه درون مايع مانند A و B كه روي يك سطح افقي واقعند در نظر ميگيريم. چون ارتفاع دو نقطه تا سطح آزاد مايع يكي است پس |
يعني فشار در تمام نقاط يك سطح افقي يكسان است. از اينجا نتيجه ميگيريم كه سطح آزاد مايعات افقي است. چون فشار بر تمام نقاط آن از طرف مايع صفر است و تنها فشار هوا بر آنها وارد ميشود كه در همه جاي سطح يكسان است. |
مثال: در ظرفي زير آب ريخته شده است. فشار در نقاط A و B و C را به ترتیب با PA و PB و PC نشان ميدهيم. كدام رابطه صحيح است؟ 1) 3) |
پاسخ: چون هر سه نقطه در يك سطح افقي قرار گرفتهاند فشار هر سه آنها برابر است حال ممكن است اين سوال پيش آيد كه چرا در نقاط B و C ارتفاع ستون مايع با نقطه A فرق دارد. پاسخ آن است كه در اين نقاط اختلاف فشار حاصل از اختلاف ارتفاع بوسيله انتهاي بسته لوله جبران ميشود. |
توجه: شما دانش آموزان عزیز پایه دهم متوسطه دوم اگر می خواهید به راحتی به تمام مطالب آموزشی کتاب فیزیک پایه دهم دسترسی داشته باشید، تنها کافیه جواب درس مورد نظرتان را به همراه عبارت « آموزشگاه تدریس خصوصی صائب» در گوگل جست و جو کنید.
در انتها امیدواریم که مقاله فیزیک مبحث فشار به همراه پرسش و پاسخهای ارائه شده در خصوص فشار و همچنین اصل مهم پاسکال ، برای شما دانش آموزان عزیز مفید بوده باشد و توانسته باشید تا از آن استفاده و بهره برده باشید.
دیدگاهتان را بنویسید